خبر کوتاه بود!

خبر کوتاه بود! بی نظیر بوتو، رهبر حزب مردم پاکستان بعد از ختم سخنرانی در جمع هوادارانش درشهر راولپندی، دراثر شلیک گلوله ی یک بم گذار انتحاری جان باخت. شنیدن این خبر میلیونها انسان را در شوک فرو برده وغرق اندوه کرد. بی نظیر بوتو از معدود زنانی بود که دریک کشور اسلامی، برای دو نوبت به سمت نخست وزیری برگزیده شد اما بدلیل اتهام به سوء استفاده ی مالی و عدم مدیریت، از سمتش معزول گردید.
خانم بوتو، دانش آموخته ی غرب بود و با توجه به محبوبیت پدرش ذوالفقار علی بوتو درمیان اقشار فقیر پاکستان، یکی از پرجاذبه ترین رهبران سیاسی درشبه قاره هند بود که بایک تکان دستهایش هزاران انسان را به خیابان می کشانید. باتوجه به جایگاه دین و سنت های دینی دررفتار و مناسبات اجتماعی مردم پاکستان، حضور یک زن در اهرم رهبری یک جریان نیرومند سیاسی ویا نظام سیاسی، یک اتفاق نادر محسوب میگردد.
تردیدی نیست که بینظیر بوتو، برای بسیاری از هوادارانش یک رهبر کاریزماتیک تلقی میگردید که محبوبیتش عمدتا در دل طبقه فقیر این جامعه گره خورده بود و توسط آراه همین مردم، برای دو نوبت در سمت نخست وزیر برگزیده شد.

بینظیر بوتو، انسان جسور و باشهامت بود که ازرو در رویی و تقابل باحوادث نمی هراسید و سرانجام همین شهامت به قمت جانش انجامید. خانم بوتو، دشمنان زیادی داشت که خیلی ازآنها در زمان زمامداری اش پرورش یافته و برای نابودی اش به هراقدام ممکن توسل می جُست. خانم بوتو، باتمام مهارت و چیره دستی که درسیاست وتعاملات سیاسی داشت، توطئه مرگش توسط حلقاتی به اجرا درامد که خود روزگاری در تقویت آنها مدد رسانده بود.

هردو نوبت انتخاب ایشان درسمت نخست وزیر، مصادف با اوج بحران درافغانستان بود.
سیاست پاکستان درقبال افغانستان، با توجه به اینکه دریک خط و مسیر ازقبل تعریف وتدوین شده دنبال میگردد، اما درزمان صدارت خانم بوتو، گزینه های بیشتری برآن افزوده گردید که تولید وتقویت طالبان بخشی عمده ی از این گزینه ها می باشد. تضعیف و تخریب افغانستان، شالوده ی اصلی سیاست پاکستان را درسه دهه ی اخیر شکل داده است که زمامداران پاکستان گزینه های متفاوتی را برای نیل به این هدف به کار برده اند.
تقویت بنیاد گرایی وترویج طالبان درافغانستان، برای براورده شدن اهداف استراتژیک پاکستان وفراتر از آن برای تامین منافع متحدین پاکستان دریک مقطع گزینه مطلوب وموثر تصور می گردید که درزمان صدارت خانم بوتو، دراشکال و ابعاد گسترده تری فرصت عمل یافت و توسط وزیر کابینه ی ایشان، نصرالله بابر، کارگردانی و مدیریت گردید.

اگر چه خانم بوتو، درآخرین مصاحبه اش با بی بی سی، حمایتش را درزمان زمامداری اش از بنیاد گرایی اسلامی به شدت تکذیب کرد، اما واقعیت این است که درزمان صدارت ایشان، جنب وجوش و رونق فزاینده ی فضای مدارس دینی را درپاکستان فرا گرفته بود؛ به گونه ی که هزاران طالب دینی خواب شهادت را می دیدند. حمایت بیدریغ پاکستان از طالبان درافغانستان و تمویل و گسترش شبکه های رادیکال اسلامی در مناطق قبایلی ، این گمانه را تقویت میکند که خانم بوتو، از فرایند رشد بنیادگرایی اسلامی برای امنیت پاکستان غافل بوده است. حتی درسالهای اخیر که هر ازگاهی ثبات پاکستان، توسط حلقات افراطی مذهبی درمعرض تهدید قرار می گرفت، عمق وجدیت این خطر برای خانم بوتو، آنگونه قابل احساس نبود مگر تازمانیکه درهنگام برگشتش از تبعید، درشهرکراچی مورد حمله انتحاری قرار گرفت واما جان به سلامت برد.

ناظرین سیاسی معتقدند که حمله انتحاری به جان خانم بوتو درشهر کراچی، محاسبات ودریافت ایشان را از تهدید حلقات بنیادگرایی اسلامی در درون وبیرون دولت، کاملا دگرگون کرد ودرست پس از وقوع این حادثه مرگباربود که انگشت اتهام ایشان به طرف کسانی اشاره رفت که حتی بعضی ازایشان درمشاغل حساس دردرون سرویس اطلاعاتی ارتش انجام وظیفه می نمایند. به همین دلیل بود که بوتو ازدولت پرویز مشرف تقاضاکرده بودکه درشناسایی عوامل این حادثه، از کارشناسان غربی نیز دعوت به عمل آورند، اما گروه فشار در درون دولت به اندازه کافی نیرومند بود که هرگز به این تقاضا پاسخ مثبت داده نشود.

به باور بسیاری ازکارشناسان مسایل سیاسی پاکستان، خصومت وعناد علیه خانواده بوتو دردستگاه ارتش، سابقه سی ساله دارد که حتی دراثر همین مخاصمت بسیاری ازفعالین سیاسی حزب مردم و طرفداران بوتو، توسط ارتش به زندانهای طویل و گاهی هم به نابودی محکوم شده اند. اعدام ذوالفقارعلی بوتو، درسال 1977 میلادی توسط جنرال ضیا الحق، نطقه ی آغاز این خصومت تلقی میگردد. اما ترور سوال برانگیز خانم بوتو، بدون تردید این خصومت را یکباردیگر، تجدید نموده وزمینه را برای تشنج و بی ثباتی بیشتر فراهم می نماید.

اگرچه ظاهرا القاعده مسئولیت این ترور را به عهده گرفته است اما باتوجه به محل حاثه
که در محاصره پادگانهای ارتش قرار دارد وبا توجه به تدابیر شدید امنیتی که از طرف دولت وهمچنان از طرف هوادارن خانم بوتو، اعمال میگردید، نمی توان به این ساده گی تنها القاعده را مسئول و مسبب این حادثه ایشان دانست. تردیدی نیست که پیش فرضها و پیش زمینه های این ترور، بامساعدت عناصری ازدرون سرویس اطلاعاتی ارتش پاکستان فراهم گردیده باشد. کارشناسان مسایل پاکستان معتقدند که عناصر بنیادگرا دردرون ارتش، درموقعیت نیرومندی قرار داردکه توانسته اند درخیلی از زمینه ها، سیاست و رفتار دولت را تعریف وتمثیل نمایند. به طور مثال: ناامن ساختن مناطقی از جنوب غرب پاکستان و تمویل وتجهیز طالبان و عناصر افراطی عملا از درون سرویس اطلاعاتی ارتش هدایت ومدیریت گردیده است.

برگشت خانم بوتو به پاکستان به تشویق وترغیب امریکا و انگلیس صورت گرفته بود. در قضاوت وبرداشت امریکایها و انگلیسها، ایشان تنها گزینه ی ممکن برای کنترول اوضاع وحتی مهار ساختن فعالیت های بنیادگرایی تصور میگردید. به همین دلیل، عناصر بنیادگرا دردرون نظام وبخصوص دردرون سرویس اطلاعاتی ارتش، با برگشت ایشان به شدت مخالفت می ورزید و حتی ایمل الظواهری، ایشان را فرستاده امریکا و انگلیس تعریف کرده بود. اینکه خانم بوتو تاکجامی توانست درکنترول اوضاع، مهار ساختن تنشهای روزافزون، و ترویج دموکراسی، موثرواقع شود، بحث علیحیده است. اما قدر مُسّلم این است که ترور ایشان پاکستان را از نظر سیاسی درمعرض انشعاب قرار داده و راه را برای تشنج وبی ثباتی هرچه بیشتر هموار کرده است. بی ثباتی سیاسی دریک کشوری که دارای قدرت هسته ی میباشد، نگرانیهای جدی را درمجامع بیین الملی برانگیخته است.
باورغالب این است که اوضاع اگر تحت کنترول درنیاید، پیامدهای ناگوار آن منطقه ی وسیعی را خیلی فراتر از پاکستان فرا خواهد گرفت. اما خانم بوتو قربانی سیاستی شد که خود روزگاری در تقویت آن سهم داشت.