انتخابات و دوره های تجاری- سیاسی در اقتصاد افغانستان

در نوشتار پیش رو بران هستیم تا به بررسی تبعات تحولات و متغيرهاي سياسي بر حوزه اقتصاد بپردازیم. که بطور کل چنین اموری را سلسله مباحث اقتصاد سیاسی می نامند. دراین میان مباحث اثرات پيشين و پسين انتخابات (بعنوان يك پديده سياسي) بر حوزه اقتصاد یکی از موضوعات مطرح در زمینه اقتصاد سیاسی است.

دیدگاه عمومی در اغلب کشور های جهان براین است که سیاست مداران ومقامات فعلی تلاش میکنند که قبل از برگزاری انتخابات با به کار گیری سیاست های مختلف اقتصادی شانس انتخاب مجدد خود وحزب و یا هم شخص مورد نظر خویش را افزایش دهد. بدین ترتیب منافع سیاسی خود وتیمش را تامین نماید.این دید گاه در ادبیات اقتصاد سیاسی تحت عنوان ادوار تجاری سیاسی (political business cycle(
نمامیده می شود.مطابق این نظریه وجود سیکلهای سیاسی انتخاباتی در کشور ممکن است ادوار تجاری سیاسی را به وجود بیاورد.
بر اساس ادبیات اقتصاد سیاسی اکثر علمای اقتصاد وعامه ای مردم به این باور هستند که در بسیاری از کشور های جهان مقامات فعلی وسیاست مداران فرصت طلب( اعم از ریس جمهور ونخست وزیر گرفته و...).سعی میکنند با بکار گیری سیاست های اقتصادی مناسب قبل از برگزاری انتخابات شانس انتخاب مجدد خویش را افزایش دهند تا حدودی زیاد منافع خود واحزاب خود را تامین کنند .به احتمال زیاد اغلب سیاست مداران نیز این نظریه را مورد تاید قرار داده اند .از لحاظ علمی نیز مطالعات گسترده ای در زمینه وجود رابطه بین سیکلهای سیاسی واقتصادی انجام شده است که در برخی از مطالعات انجام شده هیچ اطلاعی در باره وجود روابط قوی ومعنی داری بین سیکل های انتخاباتی واقتصادی ملاحظه نمی شود ولیکن در بیشتر مطالعات انجام شده شواهد تجربی ومعنی داری دال بر وجود این نظریه در برخی کشور های توسعه یافته و درحال توسعه وجود دارد بطوری که در بیشتری مطالعات این دیدگاه اصطلاحا اقتصاد سال انتخابات (Election Year Economics) یا معادل این مورد استفاده قرار میگرد.در ادبیات اقتصاد سیاسی نیز این دیدگاه به اختصار تحت عنوان اداور تجاری سیاسی نامیده می شود.
(Political Business Cycle) ومفهوم ان اینست که احتمال بروز سیکل های اقتصادی در پی یک سیکل سیاسی یعنی انتخابات در کشور وجود دارد .ادوار تجاری سیاسی از انجا نشات میگرد که ایجاد شرایط خوب اقتصادی پیش از انتخابات سبب افزایش احتمال انتخاب مجددمقامات وسیاست مداران شده وبدین ترتیب شانس موفقیت مجدد انها افزایش می یابد.

اینگونه یافته های تجربی سبب می شود انگیزه سیاست مداران ومقامات دولتی برای بهبود شرایط وشکوفایی اقتصاد قبل از انتخابات افزایش یابد ودر نتجه انها با اجرای سیاست های انبساطی اقتصادی وتسهیل شرایط اعتباری وکاهش نرخ های مالیاتی در کل اقتصاد ویا حد اقل برای گروه های خاص هدف ، نظر جامعه را به نسبت به انتخاب مجدد دولت فعلی جلب نماید .لذا نتایج این گونه مطالعات از نظر اقتصاد سیاسی از اهمیت ویزه ای برخورداربوده .......

از مهم ترین مطالعات انجام شده در این زمینه میتوان به مطالعات اولیه فایر اشاره کرد ایشان مطالعات خود را برای ایالات متحده امریکا متمرکز کرده بود فایر در این مطالعات انتخابات سال 1916 الی 1978 را مورد تحقیق وبررسی قرار داد که نتایج این تحقیقات دال بر این است که در سال های انتخابات تغیراتی در فعالیت های واقعی اقتصاد ظاهر شده است واین فعالیت های اقتصادی تاثیرات مهمی بر رای دادن به ریس جمهور وقت داشته است .نتایج مطالعات فایر نشان میدهد که افزایش یک درصدی در نرخ رشد اقتصادی کشور به طور معنی داری ریس جمهوری را برای انتخاب مجدد در حدود یک درصد افزایش داده است .مطالعات متعددی در کشور های مختلف نیز به نتایج مشابهی در خصوص تاثیر گذاری شرایط اقتصادی قبل از انتخابات بر الگو وترکیب ارای عموم دست یافته اند.

لویس ویک در مطالعات خود به این نتجه رسیدن که نتایج مطالعات فایر که برای امریکا انجام داده بود به نوعی در کشور های انگلستان ، فرانسه ، المان ، ایتالیا نیز مشاهد شده است.
پیامد ها
پیامد های اداور تجاری سیاسی آن چنانی که هویداست سیاست ها نه بر اساس میکانیزم وروش های معمول در اقتصاد انجام می شود بل بیشتر اقتصاد را آلوده ای سیاست های فرصت طلبانه وحفظ اقتدار طلبانه می کنند که به نوعی نوسانات باقاعده ومنظم را بدنبال دارد .مثلا در فعالیت های کلان اقتصادی یک چرخه با دوره رونق اقتصادی که همزمان در فعالیت های متعدد اقتصادی رخ میدهد ، شروع وبه دوره رکود وانقباض منتهی می شود و به قول لوکاس ادوار تجاری سیاسی انحراف تکرار پذیر تولید ناخالص داخلی واقعی حول روند ایجاد شده است.ﺗﺌﻮری ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪاقتصاد ﻣﻮرد دورﻫﺎی ﺗﺠﺎری سیاسی را وتاثیرات ناشی از شوک های به وجود آورنده ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﯾﻦ دوره ﻫﺎ را به آﺳﯿﺐ ﻫﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪاوﻣﺎً ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺿﺮﺑﻪ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺪون اﯾﻦ ﺷـﻮک ﻫﺎ ﻫﯿﭻ دور ﺗﺠﺎری وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ هرچند تیوری های کلاسیک باور داشت که یک ﺗﺮﻗﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در ﯾﮏ دوره، رﮐﻮد ﺧﻔﯿﻒ و ﯾـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ اﻧـﺪازه رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی را ﺑـﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و آن رﮐﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﯾﮏ ﺗﺮﻗﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮی ﻣﯽ ﮔﺮدد.

بااین توصیف این سوال اساسی مطرح است که باتوجه به اینکه ما در آستانه ای سومین انتخابات ریاست جهوری قرار داریم ایا در طول دو دوره گذشته .پدیده ای سیکل های تجاری سیاسی وجود داشته یانه به عبارت دگر با استفاده از داده های تجربی اقتصاد وبادر نظرداشت شرایط بغرنج افغانستان در کنار سایر نگرانی ها آیا میتوان نگران ادوار تجاری سیاسی در انتخابات پیشرو بود یاخیر.

اینجا پاسخی پرش نخست یعنی وجود پدیده ادوار تجاری سیاسی در دو انتخابات گذشته به قضاوت خود خواننده گذاشته می شود واما نگرانی از بروزپدیده ای ادوار تجاری سیاسی در انتخابات پیشرو در اقتصادی که حتی قادر به تامین بودجه برگزاری انتخابات خویش ویا ساده تر قادر به پوشش بودجه عادی خویش نیست ، وجود دارد یا خیر.
اگر از نگرانی حاکمیت فعلی یعنی خود ریس جمهورمبنی بردخالت خارجی ها در انتخابات پیشرو شروع کنیم تا تشویش های برخی نامزد های ریاست جمهوری دال بر بی طرف نه ماندن ریس جمهور در انتخابات به این نتجه میرسم که نگرانی از ادوار تجاری سیاسی در انتخابات افغانستان به نگرانی های درجه چندم میرسد چون اولویت قردادن مشکلات ونگرانی ها در کشوری مثل افغانستان ریشه در عمق دارد یعنی نارسایی های امنیتی مداخلات مستقیم زور مندان محلی ، تیم حاکم ، در اختیار نداشتن معلومات کافی اکثریت رای دهنده گان نگرانی از وجود ادوار تجاری سیاسی را با عقلانیت مسله فاصله میدهد اما بااین حال نیز نمیتوان از کنار مسله به ساده گی رد شد چون شکل دگری از ادوار تجاری سیاسی در انتخابات افغانستان دور از انتظار نیست .بدیهی ترین دلیل این امر اینست که بنا بر برخی گزارش ها نهاد های وابسته به نامزادان حد اقل در چند انتخابات گذشته چه پارلمانی ویا هم ریاست جمهوری دست به توزیع مستقیم پول به رای دهنده گان برای جلب ارا شان زده اند . که این امربنا به نا اقتصادی بودن مسله توجیع کننده نوعی وجود ادوار تجاری سیاسی در اقتصاد افغانستان در دورهای گذشته است چون ما از این طریق سبب ایجاد تورم خود خواسته نه به سبب اقتصادی بل به علت سیاست های ناشی از فرصت وبقا در قدرت شدیم چون منبع دریافت وتوزیع این مبالغ از جریان پولی در گردش اقتصاد که مبتنی بر اجرای فعالیت اقتصادی باشد صورت نمیگرد بل خارج از سیکل پولیکه در چرخش اقتصاد در جریان است ، وارد شده ومیزان برابری تولید داخلی وجریان پول در گردش را که توسط بانک مرکزی سنجش وتعین می شود به هم می زند.یاهم مثلا گروهی از وارد کننده گان نفت یا تیل یا سایر مواداولیه مثل آرد یا برنج اگر که از سوی تیم حاکمیت مافیت مالیاتی میشود در مقابل با توزیع آرد در گوشه از کشور میتواند نوعی ایجاد سیکل های سیاسی تجاری در اقتصاد برای انتخابات کنند. یعنی وجود ادوار تجاری سیاسی در اقتصاد افغانستان دور از انتظار نیست .

باین حال دیده می شود که سیکل های سیاسی تجاری به میزان مختلف وبا توجه به نوعیت اقتصاد ، فرهنگ ومیزان آگاهی مردم وحاکمیت قانون در کشور های مختلف به شکل های مختلف وجود دارد وبه عنوان یک ابزار ناعقلانی میتواند تاثیر بر نتایج انتخابات بجا بگذارد .اما ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻮاع ادوار ﺗﺠﺎری سیاسی در اقتصاد اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ درک ﺑﻬﺘﺮی از ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ازسوی نامزد ها که دولت مردان فردا است داشته باشیم از سوی هم اگر که تیم حاکم به نوعی دست به اتخاذ سیاست های اقتصاد ناشی از سیکل های تجاری میزند این درک را داشته باشیم که در پشت صندوق های رای قضاوت عقلانی خویش را نیز در نظر داشته باشیم .